शौनकचा कट्टा..

                               माधवराव बल्लाळ पंतप्रधान                      १४ जानेवारी, १७६१ चा पानिपतावरचा पराभव, उत्तरेत माजलेली अंदाधुंदी, दक्षिणेत पुन्हा प्रबळ झालेले निजाम आणि हैदर, बंगाल मधून वाढत असलेला ब्रिटीशांचा प्रभाव या सर्वांवर खंबीरपणे मत करून मराठी साम्राज्याचं सामर्थ्य वाढवलं ते नानासाहेब पेशव्यांचे द्वितीय चिरंजीव माधवराव यांनी . एकवेळ शून्यातून साम्राज्य उभारणं सोपं वाटेल, पण जम बसलेली, बलाढ्य झालेली राज्यसत्ता पानिपातासारख्या आघातानंतर पुन्हा वैभवशाली करणं हे काही सोपं नाही .                    पानिपतचा आघात, सदाशिवरावभाऊ, विश्वासराव आणि कित्येक सरदार आणि त्यांच्या सैन्याचा मृत्यू झालेला . सदाशिवरावभाऊच्या आणि एकूणच पानिपातामुळे निराशेच्या गर्तेत झालेला नानासाहेब पेशव्यांचा मृत्यू यामुळे अवघ्या सोळाव्या वर्षी माधावारावांवर पेश्वेपदाची जबाबदारी आली . शिस्त ,न्यायानिष्ठुरता, राजकारणच प्रगाढ ज्ञान यांच्या जोरावर अवघ्या ११ वर्षात मराठी साम्राज्य माधवरावांनी पुनर्वैभवाला पोचवलं . राघोबा दादा, भोसले, गायकवाड इ अप्त्साकीय आणि सरदारांचा विरोध  मोडून काढला . हैदरवर

                                                          १५ ऑगस्ट! हिंदुस्थानासाठी एक अभिमानास्पद त्याचप्रमाणे दुःखद दिवस . इंग्रजांचं जुलमी शासन संपलं पण अखंड हिंदुस्थानाची दोन शकलं झाली . हिंदू-मुस्लीम दंगे झाले . दहा लाखांपेक्षा जास्त लोक मारले गेले, लाखो लोक निर्वासित झाले . राजकीय पुढार्यांचे त्या काळातले निर्णय आणि इतर गोष्टींबद्दल चर्चा करण्याची इच्छा नाही . स्वातंत्र्यप्राप्तीच ६५वं वर्ष सुरु होत असताना हिंदुस्थान १९४७ च्या परिस्थितीपेक्षा वेगळा  का? या काळात जगात 'सामर्थ्य' दाखवू शकेन अशा गोष्टी हिंदुस्थानाकडून झाल्या का? आर्थिक- सामाजिक-सांस्कृतिक भरभराट झाली का? राजकारण आणि राजकारणी यांची स्थिती काय आहे? या आणि अशा प्रश्नांचा मागोवा  प्रयत्न घेण्याचा प्रयत्न या ठिकाणी केलेला आहे .                 १९५२ साली पहिली सर्वात्रिक निवडणूक झाली आणि नेहरुंच मंत्रिमंडळ अस्तित्वात आलं . नियोजन आयोगाची स्थापना झालीच होती, पहिली पंचवार्षिक योजनादेखील लागू झाली होती . उद्योग क्षेत्र एका मर्यादित सामाजगटापुरतच सीमित होतं . मिश्र अर्थव्यवस्था जरी स्वीकारली असली तरी बहुतेक उद