Skip to main content

Shivsrushti: Where History Becomes Alive

Photo Credit: Vaastu Vidhan


The magnum opus 'Shiva Bawavani' as "Kashi ki Kala Jati, Mathura Masjid Bhayi, Agar Shivaji na hote, to Sunnat hoti sabki," No other poet is as profound as Kavi Bhushan to describe the civilizational importance of Chhatrapati Shivaji Maharaj. 

Former Chief Minister of Maharashtra and Defense Minister of India Yashwantrao Chavan described the importance of Shivaji Maharaj, as, "Had there been no Chhatrapati Shivaji Maharaj, the entire world knows what would have the fate of India. There would not have been a need to go very far to find Pakistan border. Perhaps the border could have been found outside your and my house." 

Union Home and Co-operation Minister Shri Amit Shah quoted this in the inauguration ceremony of first phase of the Shivsrushti at Pune, a dream of the late Shivshahir Babasaheb Purandare come true. 

Shivshahir Babasaheb Purandare had dedicated his life to bringing Shivaji Maharaj to people with every tool at his disposal. He did extensive research from the primary sources of history on Shivaji Maharaj. He left no stone unturned to get hold on the sources of history like Sanads, Letters, Chronicles (Bakhar), foreign traveler's accounts and many more. His quest for studying and presenting the history of Shivaji Maharaj continued till his last breath. After doing a considerable research he came up with his magnum opus 'Raja Shivchhatrapati' a chronicle based on evidences (Purava Adharit Bakhar). 

Photo Credit: Vaastu Vidhan


Babasaheb Purandare didn't stop there. He gave a whopping 12,000 lectures on Shivaji Maharaj at multiple occasions, places across the world. He wrote and curated the magnum opus play named 'Janata Raja' where he staged Shivaji Maharaj's history at a massive scale. There have been 1,200 shows of the play across the world and counting. 

The idea of 'Shivsrushti' an exhibition where history shall become alive came to Babasaheb's mind. In the year 1967 he came together with Chhatrpati Pratapsinh Maharaj, descendant of Shivaji Maharaj at Satara, Rajmata Sumitraje Bhosale to form Maharaja Shivchhatrapati Pratishthan. He donated the proceedings from these 12,000 lecture and 1200 shows of Janata Raja for the erection of Shivsrushti at Ambegaon near Pune, of which the first phase has been inaugurated by Union Home and Co-operation Minister Shri Amit Shah. 

Shivsrushti is probably one of the best exhibitions where every modern tool, technology has been used to bring history to live. The technologies of holography, project mapping, motion simulations, 3D, 4D tech, Audio-visual tech are employed. Miniatures of historical forts Shivaji Maharaj built, captured have been erected. The historical tools, weapons are at display. In the second and subsequent phases the replicas of Rajsabha, Jagadishwar Temple at Raigad, replicas of various forts, temples shall be dedicated to people. 

Replica of Jagadishwar Mahadeo at Raigad. 
Photo Credit: Vaastu Vidhan


Union Home and C0-operation Minister Shri Amit Shah, being an admirer of the Maratha history stated that no other day would have been accurate to inaugurate the first phase than the Birth anniversary of Shivaji Maharaj. Shah quoted Maithilisharan Gupt's stanza about Shriram, "Ram tera charit swayam hi kavya hai, kavi ban jae to sahaj sambhavya hai.." Babasaheb also quoted it and stated that it also applies to Shivaji Maharaj. 

HM Amit Shah stated that Shivaji Maharaj carried out multiple projects of for Panchangshuddhi, he encouraged to write Karankaustubh Granth, the Raj Vyavahar Kosh for Bhasha Shuddhi. Where 1400 words were stated down to replace foreign words with Sanskrit, and Sanskrit originated Indian languages. Shivaji Maharaj carved his Rajmudra in Sanskrit, ending with the words "Esha Mudra Bhadray Rajate" that describes the vision of Lok kalyan. 

HM Stated that Shivaji Maharaj was the torch bearer of Dev, Desh, and Dharma. He rebuilt many temples razed by Muslim and Christian invaders. Shivaji Maharaj recaptured and rebuilt the Arunachalam temple of Tiruvannamalai during his Dakshin Digvijaya. He rebuilt the Raj Daivat of Goa Shri Saptkoteshwar razed by Portuguese forces. The Govt. of Goa has recently renovated the Saptkoteshwar temple and dedicated it to the people. 

HM Amit Shah also stated that the movement of Swaraj did not with Shivaji Maharaj but grew eternally to the glory. Sambhaji Maharaj, Shahu Maharaj, Bajirao Peshwa, Madhavrao Peshwa took the legacy forward to build the empire. The legacy of Dev, Desh and Dharma, in the form of recapturing, reconstructing the razed temples was also carried forward by many including Shahu Maharaj, Bajirao, Madhavrao Peshwa, and Ahilyabai Holkar. Shah stated that Hon'ble PM Shri Narendra Modi ji is also following the legacy with the Kashi Vishwanath corridor, gold plating of the Somnath temple, Kedarnath and the Ram Mandir. Shivaji Maharaj not just brought in Swarajya, Sushasan, and Swadharm but also brought back the glory and 'Swatwa' among the Hindus. 

It is pertinent to quote Shivshahir Babasaheb Purandare from his 'founder's message' for Shivsrushti, where he says, "To make our great nation even greater every generation has to develop their national character.. ideal values and ethics need to be installed in our youth. Hence, to endeavor this colossal task the life history of Shivaji Maharaj is one of the great sources from yore.. history is the most valued treasure." The project of Shivsrushti which will be Asia's largest historical theme park when completed shall inscribe a sense of pride, and righteousness in the minds of generations to come. 


पूर्वप्रसिद्धी: 

Comments

Popular posts from this blog

राम मंदिर: राम विचार, राम विधान

उदंड जाहले पाणी  स्नानसंध्या करावया  जप तप अनुष्ठाने, आनंदवनभुवनी।। बुडाली सर्वही पापे हिंदुस्थान बळावले  अभक्तांचा क्षयो झाला, आनंदवनभुवनी।। साक्षेपी लेखक, विचारवंत नरहर कुरुंदकर शिवाजी महाराजांवरील व्याख्यानात म्हणतात, "उदंड जाहले पाणी स्नानसंध्या करावया, हे पाणी उदंड तेव्हाच होते जेव्हा दोन्ही तीरांवर हिंदूंचे राज्य असेल नाही तर तेच पाणी उडी मारून आत्महत्या करण्याच्या योग्य ठरते"  आज अयोध्येत श्रीरामलला विराजमानची प्राणप्रतिष्ठा झाल्यानंतर पंतप्रधान नरेंद्र मोदी यांनी श्रीरामरायाकडे क्षमायाचना केली. आमच्या पुरुषार्थात, एकीत, क्षात्रतेजात काही कमतरता होती म्हणून हे श्रीराममंदीर होण्यास इतका विलंब झाला. पण आता श्रीराम विराजमान झाले आहेत. हा अभूतपूर्व क्षण आहे, आणि श्रीराम नक्कीच आपल्याला क्षमा करतील.  आजचा दिवस हा शरयू-गंगा-भागीरथीचे पाणी उदंड करणारा आहे. नर्मदा, सिंधू, गौतमी, कावेरी, वाशिष्ठी, कृष्णा, ब्रह्मपुत्र, महानदीचे पाणी उदंड करणारा आहे. हा क्षण आपण सर्वानी याची देही याची डोळा अनुभवला! धन्य झालो.   हा अभूतपूर्व क्षण अनुभवत असतानाच अनेक विचार अखंडपणे येत आहेत. काय आहे

अथातो बिंब जिज्ञासा

अथातो ब्रह्म जिज्ञासा, असे म्हणत ऋषीमुनींनी या विश्वाचे रहस्य जाणून घेण्यासाठी गहन चर्चा केल्या. त्याचे रूपांतर वेद-उपनिषद, पुराणे यात झाले. त्यासोबतच एक प्रगल्भ समाज उभा राहिला, त्यांच्या पूजा पद्धती, उपासना पद्धती विकसित होत गेल्या. त्या क्रमाने विकसित होत निसर्ग-नैसर्गिक शक्तींची पूजा, यज्ञाद्वारे आहुती देणे ते प्रतीक निर्माण ते प्रतिमा निर्मिती इथवर पोचल्या. श्रेष्ठ मूर्तिविज्ञान साधक, संशोधक डॉ. गोरक्षनाथ तथा गो. ब. देगलूरकर, मांडतात, "ऋग्वेदात श्री विष्णूच्या संबंधी सहा ऋचा आहेत, त्या एका अर्थी विष्णूच्या 'शाब्दिक प्रतिमाच' आहेत. या शाब्दिक प्रतिमेचे प्रत्यक्ष प्रतिमेत रुपांतर करण्यासाठी पाषाण वापरले गेले. ते मग एका कुंपणाने बंदिस्त केले गेले. त्याला 'नारायण वाटक' म्हणू लागले" मूर्ती घडवणे, त्यांचे उपासना, पूजा यातील वाढते महत्त्व, त्यांचे अर्थ हा विषय गहन आहे तरीही उद्बोधक आहे. हाच देगलूरकर यांचा ध्यास आहे. तो आजवर अनेक पुस्तकांमधून समोर आला आहेच, त्यात 'अथातो बिंब जिज्ञासा' या टागोर फेलोशिप साठी लिहिलेल्या थिसीसची भर पडली आहे. तोच थिसीस मूर्ती,

वार्षिक अर्थसंकल्प: Part 1

  अर्थमंत्री २०२३-२४ साठीचा अर्थसंकल्प मांडण्यापूर्वी.  १ फेब्रुवारी जवळ येऊ लागतो तसे आता अर्थसंकल्पाचे वेध लागतात . पूर्वी ते २८ फेब्रुवारी येतायेता लागत असत . नरेंद्र मोदी यांच्या नेतृत्वातील सरकारने हा प्रघात बदलून १ फेब्रुवारीला अर्थसंकल्प मांडण्यास सुरुवात केली . ती का केली , त्याचे काय परिणाम इत्यादी विषय अनेक वेळा चर्चेला येऊन गेले आहेत . गेल्या ५ हुन अधिक वर्षांत त्याचे लाभही दिसून आले आहेत . तरीही उजळणी स्वरूपात चर्चा केली जाणार आहे . अर्थसंकल्प येण्यापूर्वी या देशाचा अर्थसंकल्प या संकल्पनेवर आधारित विविध घटकांची चर्चा करण्याचा इथे प्रयत्न आहे . प्रक्रिया समजावून सांगण्याचा प्रयत्न आहे . घटनात्मक तरतुदी दर वर्षी फेब्रुवारी महिन्यात समस्त भारत अर्थसंकल्पाकडे डोळे लावून बसलेला असतो . अर्थसंकल्पात काय मांडणी आहे यावर देश वर्षभरात कसा वाटचाल करणार आहे हे निश्चित होत असते , तसेच गेल्या वर्षभराचा आढावा देखील त्यात असतो . भारतीय संविधानाच्या भाग ५ मध्ये केंद्र सरकार , सं